Ποντίκι / 17.12.09 ****1/2

από τον Γιώργο Κορωναίο

Ο Γιώργος  βγαίνει από τη φυλακή. Ψάχνει τον γιο του. Αναζητά συγχώρεση από ένα παρελθόν σκοτεινό, βαρύ. Το πρώτο του βράδυ στο φτηνό ξενοδοχείο της ελευθερίας του γνωρίζει μια τρανσέξουαλ πόρνη. Τη λένε Στρέλλα – από το Στέλλα, αλλά με μια δόση τρέλας. Ψάχνοντας ο καθένας τη δική του ελευθερία, θέλοντας να ξεφύγουν από την προσωπική τους φυλακή, θα ερωτευτούν. Στην αρχή με την ανάγκη που έχει ένας άνθρωπος που πνίγεται να πιαστεί από κάτι, από ένα φιλί, μια ελπίδα. Στη συνέχεια θα αγαπηθούν βαθιά, με κάθε τρόπο που ένα σώμα μπορεί να αγαπήσει ένα άλλο, με κάθε δεσμό που μπορεί να ενώσει δυο υπάρξεις. Όμως, μια τέτοια αγάπη που σπάει ταμπού και νόρμες, που πρέπει να εφεύρει τους κανόνες της απ’ την αρχή, πώς μπορεί να υπάρξει σε έναν κόσμο που είναι φτιαγμένος για να μας τσακίζει; Πώς θα κερδίσει ένα «happy end», όταν το παρελθόν είναι γεμάτο μυστικά, σκοτάδι, πόνο; Δεν υπάρχει αμφιβολία, η «Στρέλλα» είναι φτιαγμένη από το υλικό μιας αρχαίας τραγωδίας, μόνο που ο Πάνος Χ. Κούτρας είναι υπερβολικά τολμηρός, θαρραλέος, τρελός (πείτε τον όπως θέλετε) για να επαναπαυθεί στη βολική σύμβαση του δράματος που θα οριοθετούσε στα χέρια κάποιου άλλου το σπουδαίο αυτό σενάριο. Η «Στρέλλα» δεν είναι μια τραγωδία, όχι μόνο γιατί οι ήρωές της δεν είναι σχήματα ενός κινηματογραφικού είδους μα άνθρωποι με σώματα και πάθη, αλλά γιατί το φιλμ δεν είναι μια συμβατική ιστορία, ένα δράμα, μια ηθογραφία. Η «Στρέλλα» είναι ένας εκρηκτικός μηχανισμός. Εκπυρσοκροτεί από το πάθος, από τη δύναμη μιας πρωτόγνωρης αγάπης που αλλάζει τους ήρωες, από τα σημάδια μιας καινούργιας εποχής που αλλάζει την ίδια μας την κοινωνία. Οι ήρωες του Κούτρα δεν είναι καταραμένοι, δεν είναι άγιοι, είναι σαν εσάς κι εμένα και είναι εδώ για να μείνουν. Η ιστορία τους είναι συνταρακτική. Είναι μαζί αληθινή. Είναι μια ιστορία από αυτές που θες να διηγηθείς σαν αξιοπερίεργο, αλλά που στην πορεία η εξωτική της πλευρά μένει γρήγορα στην άκρη. Η σπουδαία δουλειά του Κούτρα, οι σπαρακτικά αληθινές ερμηνείες των πρωταγωνιστών του, το εξαιρετικό σενάριο, σε κάνουν να ξεχνάς γρήγορα το αξιοπερίεργο και να επικεντρώνεσαι στο θαυμαστό. Στη συνταρακτική ένταση της αγάπης, στην περιφρόνηση της ταινίας για κάθε κλισέ, στη μαγική μίξη του σκοταδιού με το φως, του γέλιου με τα δάκρυα, στην τρυφερή ματιά σε έναν κόσμο που δεν έχει συνηθίσει να τον κοιτάζουμε έτσι. Συγκινητική και μεγαλόψυχη, ανατρεπτική και μαζί συμπονετική, τολμηρή αλλά γεμάτη αγάπη, η «Στρέλλα» πρεσβεύει μια θεώρηση για το σινεμά ενός σκληρού ρεαλισμού που αφήνει χώρο στο παραμύθι, αλλά και μια θεώρηση της ίδιας κοινωνίας, στην οποία κάθε παλιά ιδέα, κάθε στενόμυαλη σκέψη απλά δεν έχει θέση. Η «Στρέλλα» είναι φτιαγμένη για να ενοχλήσει μόνο τις γερασμένες, νεκρές καρδιές, τους ανθρώπους που τρέφονται από τη μιζέρια. Οι υπόλοιποι μπορούμε να γιορτάσουμε την άφιξη μιας ταινίας αληθινά σημαντικής. 

Αδέσμευτος Τύπος / 17.12.09 ****

από τον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη
Μια ελληνική ταινία που πραγματικά σε αφήνει άλαλο με τη δύναμη της ιστορίας της αλλά και με τον τρόπο που ο σκηνοθέτης τη χειρίζεται. Παρόλο που πρόκειται για μια πραγματικά «δύσκολη» καταρχήν ταινία ακόμα και για να τη διηγηθείς, με ήρωες που ίσως για πολλούς-κακώς αλλά έτσι είναι… -ίσως είναι απωθητικοί- στην ταινία παίζουν κυρίως τρανσέξουαλ που δεν είναι ηθοποιοί, ανάμεσά τους και η θρυλική Μπέττυ, δύο ηθοποιοί, ο Γιώργος Μάζης και ο εξαίρετος Μίνως Θεοχάρης και ο Κοκιασμένος που δεν είναι ακριβώς ηθοποιός, αλλά είναι σπουδαίος ό,τι κι αν παίζει – είναι τέτοια η δύναμη της ιστορίας που μέσα στο πρώτο ημίωρο έχει αρπάξει από τα μούτρα που λένε ακόμα και τον πιο συντηρητικό θεατή της και τον βάζει μέσα στην ιστορία. Απλή σε όλα, αλλά καθόλου απλοϊκή, κάποιες στιγμές ξεπερνάει τα όρια του δράματος και αγγίζει τα όρια της τραγωδίας. Εξαιρετικά τα ντεκόρ και τα κοστούμια. Ο Πάνος Κούτρας με την τρίτη του ταινία βάζει μια υπογραφή πολύ σημαντική για το ελληνικό σινεμά και περιμένουμε πολλά από αυτόν. Ξέρω πως για κάποιους μπορεί να είναι δύσκολο να δουν μια ταινία με τρανσέξουαλ, αλλά σας βεβαιώνω πως καταφέρνει να ακουμπήσει κάθε άνθρωπο που ψάχνει λίγη ζεστασιά και αγάπη στη ζωή του…

Lifo / 17.12.09 ****1/2

από τον Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο

Μια βαθιά τολμηρή, τραγικά ειρωνική, μοντέρνα ταινία που πετάει μαγικά πάνω από την πλοκή, με αιχμή μια αυθάδη, συναρπαστική γυναίκα.

Η Στρέλλα (Στέλλα με τρέλα) συνεχίζει την Ελληνίδα από εκεί που την παρέδωσαν η Στέλλα του Κακογιάννη και η Ευδοκία του Δαμιανού. Είναι ευτύχημα που την τοπική της σημασία κατανόησαν και εξήραν αλλοδαποί που την είδαν – απ’ ό,τι μαθαίνω, οι Γάλλοι κριτικοί χαίρονται την ταινία και την εκθειάζουν. Κάτι που σημαίνει πως οι μύθοι αντέχουν στο ταξίδι όταν βάζουν στη βαλίτσα τους τα κατάλληλα, ή καθόλου, ρούχα. Η ενδυμασία της Στρέλλας είναι υποτυπώδης, βασική, ταπεινή. Είναι πόρνη, αδάμαστο πνεύμα, άβολη και καυγατζού, μια παρορμητική και μπελαλίδικη γκόμενα, αγράμματη αλλά καθόλου αστοιχείωτη, εξοπλισμένη με ένστικτα του δρόμου και εξυπνάδα του πεζοδρομίου, μια survivor που παλεύει ανάμεσα σε έναν παλιό πόνο και στην πεζή αγωνία του μεροκάματου.

Εκτός από την εκσυγχρονισμένη εκδοχή της χειραφετημένης Ελληνίδας που πρώτος εισήγαγε ο Κακογιάννης με τη Στέλλα του 55 χρόνια πριν, ανιχνεύεται εύκολα ένας καθαρόαιμος μοντερνισμός στη Στρέλλα του Κούτρα. Δεν το εννοώ από την αισθητική πλευρά του σπουδαίου κινήματος, αλλά από τον πυρήνα του. Η Στρέλλα αμφισβητεί τα αξιώματα, τις αρχές, τη θρησκεία, την κοινωνία, τους ευσπλαχνικούς σπόρους ενός φλύαρου διαφωτισμού. Ψηλαφίζει υπαρξιακά, φιλοσοφεί την εκδίκηση για να προσδιορίσει ξανά το περιβάλλον της, να βελτιωθεί, να δημιουργήσει. Ανάθεμα κι αν ξέρει τον τρόπο, αλλά τον ψάχνει φτύνοντας αίμα. Και φτάνοντας στο προκείμενο, το έργο αυτό καθαυτό, η Στρέλλα, υπόκειται σε μια συνεχή μεταμόρφωση, όπως υπαγορεύει η μπερδεμένη και τσαντισμένη φύση της. Με τον Γιώργο συνδέουν τα κομμάτια τους με τρόπο ζωτικό και επείγοντα.

Η Στρέλλα είναι μια υπέροχη ταινία, ατελής στην πλοκή και γεμάτη στενόχωρες εκπλήξεις και ζαλιστικές αλλαγές υφολογικών ταχυτήτων, χειροποίητη και οικουμενική, ένα τρελό όχημα που κινείται από το περιθώριο στις δεσπόζουσες δομές της οικογένειας, υπονομεύοντας τον μύθο που τη γέννησε. Στον επιθανάτιο ρόγχο της, η δασκάλα της Στρέλλας, η Μπέτι, επικαλείται τους αρχαίους, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, για να εξισώσει την καύλα με την τραγωδία. Σε μια αντιστροφή του οιδιπόδειου, η ηρωίδα προκαλεί τη μοίρα, σκαλίζει το παρελθόν της σαν να τρώγεται από αταβιστική φαγούρα και καταλήγει σε ένα οικογενειακό σχήμα που ο Κούτρας ανήγγειλε σατιρικά από τον Μουσακά, με την αποκαμωμένη, αισιόδοξη παρέα να κάνει τσάρκα στη Συγγρού το ξημέρωμα και τις πινακίδες του Νέου Κόσμου να χαϊδεύουν το κεφάλι τους.

Ο νέος κόσμος του Κούτρα είναι μια σειρά από γενναίες αποφάσεις που δεν σηκώνουν συζήτηση και πισωγύρισμα. Είναι αναγκαίες για επιβίωση, όπως και η επιμονή του σκηνοθέτη να γυρίσει αυτή την ταινία, σε πείσμα εκείνων που δεν εμπιστεύτηκαν το θέμα και δεν τη χρηματοδότησαν. Τι υπέροχη σύμπτωση να έχουμε τη ρεαλιστική Στρέλλα και τον εστετίστικο Κυνόδοντα την ίδια χρονιά – δυο ιδιοσυγκρασιακά και συναρπαστικά πονήματα για την ελληνική οικογένεια, που κάνουν τις οικογενειακές κωμωδίες και τα δράματα του εγχώριου σινεμά αλλά και της τηλεόρασης να μοιάζουν τόσο περιθωριακά και ξεπερασμένα.

Athens Voice / 17.12.09 ****1/2

από τον Γιώργο Κρασσακόπουλο

Ένας άντρας που βγαίνει από τη φυλακή ερωτεύεται μια νεαρή τρανσέξουαλ, αλλά το παρελθόν τούς στοιχειώνει. Μια συγκλονιστική ιστορία για τα όρια της αγάπης, μια σπουδαία ταινία που διασχίζει συναρπαστικά την απόσταση από την τραγωδία ως τη λύτρωση.

Θα έχετε ακούσει να περιγράφουν την ταινία του Πάνου Χ. Κούτρα «Στρέλλα» με τη λέξη «τολμηρή». Η πρώτη σκέψη είναι πως έχει να κάνει με το θέμα της, την ερωτική ιστορία ενός πρώην φυλακισμένου με μια τρανσέξουαλ και των μυστικών που τους κυνηγούν σαν ερινύες από το παρελθόν. Στην πραγματικότητα η λέξη που ταιριάζει καλύτερα στην αλήθεια της Στρέλλας είναι «γενναία» ή «θαρραλέα», ή απλά «σημαντική».  Σηματοδοτεί την άφιξη στην ωριμότητα του σκηνοθέτη της, που στην τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του εκτινάσσεται στη σφαίρα των μεγάλων δημιουργών, ψηλαφίζει κάτι αληθινά καινούργιο, ανοίγει δρόμο όχι μόνο για το σινεμά αλλά για την ίδια την κοινωνία. Η «Στρέλλα» είναι προκλητική με τον τρόπο που κάθε σημαντικό έργο τέχνης οφείλει να είναι, συγκρούεται με την κρατούσα ηθική, πετά στα σκουπίδια ιδέες, δομές, συναισθήματα που δεν έχουν πια αντίκρισμα. Μας φέρνει αντιμέτωπους με έναν κόσμο που κάποτε θα έμοιαζε γεμάτος παρίες κι απόκληρους και δεν μας ξεναγεί σ’ αυτόν, αλλά μας τον γνωρίζει. Η «τρανς» και ο «δολοφόνος» απεκδύονται εδώ τους εύκολους χαρακτηρισμούς και φορούν την πολυπλοκότητα χαρακτήρων που δεν μπορείς να περιγράψεις μέσα σε μία μόνο λέξη. Ο Κούτρας τούς δίνει όλο το βάθος που χρειάζονται για να μην μπορείς να τους προσπεράσεις σαν αξιοπερίεργα, εξωτικά πλάσματα, κλισέ σχήματα, ή όπως αλλιώς σε έχουν πείσει να τους βλέπεις. Ο κόσμος τους είναι διαφορετικός από το δικό σου (αλλά όχι όσο νομίζεις), όμως τα λάθη, ο πόθος, οι αδυναμίες, ο πόνος τους είναι ακριβώς ίδια. Η ιστορία τους γίνεται στην πορεία ένας καθρέφτης που ακόμη κι αν μοιάζει στην αρχή παραμορφωτικός σε καλεί να σταθείς απέναντί του και να μετρήσεις την ανθρωπιά σου, το μέγεθος της καρδιάς, την ανοχή σου στο «διαφορετικό». Όμως η «Στρέλλα» είναι κάτι παραπάνω κι απ’ αυτό, ένα συγκλονιστικό ταξίδι στην ανθρώπινη φύση, μια ταινία που σε παρασύρει με τη σαρωτική αφήγηση, την τρικυμιώδη ιστορία που σε βυθίζει στην τραγωδία και σε ανυψώνει σε μια πρωτόγνωρη κάθαρση. Πέρα από τα φύλα, τις ταυτότητες, την κοινωνική θέση, πέρα από τη σεξουαλικότητα και το περιθώριο, η ταινία μιλά για πράγματα ενστικτωδώς αναγνωρίσιμα απ’ όλους και τα κινηματογραφεί με τρόπο που θυμίζει πολλά (από το χιούμορ του Αλμοδοβάρ μέχρι το σκοτάδι του Φασμπίντερ κι από τα παραμύθια της Ντίσνεϊ ως το ρεαλισμό ενός κοινωνικού σινεμά), αλλά που τελικά δεν μοιάζει με τίποτα, που φωτίζεται μόνη της με τη λάμψη ενός απρόσμενου και σπάνιου κινηματογραφικού κατορθώματος.

Εθνος / 17.12.09 ***1/2

από την Αντα Δαλιάκα

O Γιώργος, 48 ετών, αποφυλακίζεται μετά από μια δεκαπενταετία εγκλεισμού για ένα φόνο που διέπραξε στο χωριό του. Βγαίνοντας στην Αθήνα, κοιτά να υλοποιήσει τους στόχους του: να πουλήσει το πατρικό του σπίτι και να βρει τον γιο του, Λεωνίδα, του οποίου τα ίχνη έχει χάσει.

Την ημέρα της αποφυλάκισής του βρίσκει κατάλυμα σ’ ένα φτηνό ξενοδοχείο στην Ομόνοια. Εκεί τον πλησιάζει η Στρέλλα, μια νεαρή πόρνη τρανσέξουαλ. Το φλερτ τους εξελίσσεται σε πάθος και ο Γιώργος, γοητευμένος από την ιδιόμορφη ομορφιά της Στρέλλας, δεν περνά μόνο το πρώτο βράδυ της ελευθερίας του μαζί της, αλλά και τις επόμενες μέρες. Παράλληλα, δεν σταματά το ψάξιμο για τον γιο του…

Παραποιώντας τη «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη για να κρατήσει τον πρωτοποριακό θεματικό πυρήνα της, ο οποίος αποτύπωσε ανάγλυφα στο μεταπολεμικό ελλαδικό σκηνικό την εικόνα μιας γυναίκας που διεκδικεί την ελευθερία της επιλογής της, ο Πάνος Κούτρας κάνει κάτι ανάλογο με τη «Στρέλλα». Στην τρίτη ταινία του (μετά την «Επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά» και την «Αληθινή ζωή») μιλά για την αποδοχή της διαφορετικότητας (πρωτίστως στον έρωτα και την ταξική προέλευση) στο σύγχρονο ελλαδικό πλαίσιο, από την επαρχία ως τη μεγάλη πρωτεύουσα.

Στρίβει τη βίδα σε ένα ούτως ή άλλως ανορθόδοξο για τα δεδομένα του ελληνικού σινεμά λαβ στόρι κι εκεί που το σοκ περιβάλλει κάθε κίνηση των ηρώων, μια χαραμάδα αισιοδοξίας ξεπροβάλλει – ίσως όχι τόσο ρεαλιστική, αλλά σίγουρα ενδεικτική της επιθυμίας του σκηνοθέτη να υπερβεί τη μιζέρια μιας μισαλλόδοξης πραγματικότητας.

Αλαφροπατώντας στις νόρμες του αλμοδοβαρικού σινεμά, κινείται ψύχραιμα μέσα στο περιθώριο, προσδίδοντάς του εξαρχής μια κανονικότητα που «βάζει» αυτομάτως τον θεατή στην πλοκή. Με στακάτο μοντάζ, μια κινηματογράφηση που αναδεικνύει δημιουργικά την αντίθεση και τον σουρεαλισμό του στόρι (ο φωτεινός, ποπ κόσμος των εσωτερικών χώρων σε αντίστιξη με την μουντάδα του εξωτερικού τοπίου), μια αφήγηση που κρατά καλά κρυμμένο το στοιχείο του αιφνιδιασμού και βασικό ατού το πετυχημένο «δέσιμο» των δύο πρωταγωνιστών της, η αρχαιοελληνικής φύσεως τραγωδία της «Στρέλλας» κεντρίζει τη σκέψη και το συναίσθημα.

Και συγκινεί. Γιατί έχει τόλμη. Τόση ώστε να υπερβαίνει τους διαύλους του ελληνικού σινεμά και να συγκαταλέγεται στα πιο νεωτεριστικά μελοδράματα της σύγχρονης κινηματογραφικής παραγωγής.

Movies For The Masses / 17.12.09 ****1/2

από τον Ηλία Φραγκούλη

Εκείνος μόλις έβγαλε από πάνω του χρέος 15 χρόνων στο κελί, για φόνο. Εκείνη μόλις τον πήρε σ’ ένα φτηνό δωμάτιο ξενοδοχείου. Θα γίνουν ζευγάρι. Και θ’ ανακαλύψουν πως μοιράζονται περισσότερα κοινά από ένα πέος στα σκέλια τους.

Δίχως ένα συγκεκριμένο στίγμα δημιουργού μέχρι πρότινος, παγιδευμένος ανάμεσα σε κακοφωνίες αλμοντοβαρικών τραγέλαφων ή queer στερεοτύπων, ο Πάνος Χ. Κούτρας συνειδητοποιεί, με την τρίτη του μεγάλου μήκους ταινία, πως το πρώτο πράγμα που δεν χρειάζεται να τραβάμε από το μαλλί σ’ ένα φιλμ είναι… το σενάριο. Παραδόξως, επιτυγχάνει πλήρως τους στόχους του με έργο πλοκής που στο ξεριζώνει μέχρι τη ρίζα, ενώ ταυτόχρονα παραμένει υποδειγματικό στη γραφή του!

Η Στρέλλα και ο Γιώργος είναι δύο πλάσματα σχεδόν μεταλλαγμένα από το χρόνο, τα ψυχικά τους τραύματα και τη ζωή την ίδια. Εκείνη ξεκίνησε από αγόρι στο χωριό, για να καταλήξει σε transsexual που πότε ξεπέφτει στη βίζιτα, πότε αναθαρρεύει στη σκηνή ενός drag club, όπου συναντά το ίνδαλμά της, τη Μαρία Κάλας. Εκείνος, από επαρχιώτης φονιάς του αδελφού της γυναίκας του, επειδή ο δεύτερος «τριβόταν» με τον ανήλικο γιο του, βγαίνει από τη φυλακή αφήνοντας πίσω έναν γκόμενο και, κατόπιν, αποδέχεται την προοπτική μιας σοβαρής σχέσης με όλα όσα αντιπροσωπεύει η Στρέλλα. Η πρώτη επιτυχία του Κούτρα είναι ο χειρισμός των χαρακτήρων αυτών, όχι με διάθεση εξυγίανσης από το περιθώριο στο οποίο υποτίθεται πως ανήκουν, αλλά με έναν σχεδόν απογυμνωμένο από συναίσθημα σεβασμό προς την αλλαγή, την αναζήτηση μιας πληρέστερης ταυτότητας και την ολοκλήρωση προς μια στάση ζωής που αφορίζει τους πλείστους όσους νόμους της φύσης.

Η άλλη μαγκιά του Κούτρα είναι ο αφηγηματικός του έλεγχος, σε συνάρτηση με τούτο το τόσο στέρεα δομημένο σενάριο, το οποίο σου κλείνει το μάτι με ρεαλιστική ειλικρίνεια και, μαζί, σου βάζει τρικλοποδιές απιθανότητας, σα να θέλει να σου υπενθυμίσει πως αυτό που βλέπεις είναι σινεμά, είναι ένα σκαρωμένο ψέμα που η πραγματικότητα ποτέ δε θα γεννούσε (ενώ όλοι μας ξέρουμε πως η Τέχνη δεν πιάνει μια μπροστά στη φρίκη ή την αλλοφροσύνη της αληθινής ζωής…). Εδώ, με το κείμενο να τον κρατάει στο σωστό δρόμο, ο Κούτρας βρίσκει τις αρετές του. Δεν κάνει φιγούρα, κρατάει μια σεμνή γραμμή που σέβεται την ιστορία, αποφεύγει τους σκοπέλους του μελό και φτάνει αλώβητος ως το φινάλε, με το ενάντια σε αισθητική και φόρμες φως της Ολυμπίας Μυτιληναίου, που όσο κι αν καλλωπίζεται από «μακιγιαρισμένα» χρώματα, δε χάνει αυτή την ακατέργαστη καθαρότητα του ύφους της. Ούτε καν στις εμβόλιμες, καρτουνίστικες βινιέτες με τον σκίουρο που καταδιώκει τον Γιώργο στα όνειρά του (και λίγο παραπέρα, ίσως) δεν αποπροσανατολίζεται η Στρέλλα (2009). Κι αυτές δηλώνουν κάτι, υπηρετούν μια «άλλη» πλευρά, η οποία ποτέ δεν σου επιτρέπει να εφησυχάζεις σ’ ένα –και καλά επιθυμητό– happy end. Εκείνος θα είναι παρών και θα συνεχίσει να σε παρακολουθεί πάντα. Κι όπως τα φέρει η ζωή…

Θα ήθελα να μπω πιο βαθιά στα μυστικά της ταινίας του Πάνου Χ. Κούτρα, αλλά καλό είναι ν’ αποφευχθούν τα spoilers περί της πλοκής, που θα δοκιμάσουν τόσα πολλά ταμπού και όρια συντηρητισμού του μέσου Έλληνα θεατή. Ο οποίος πρέπει να δει αυτή την ταινία στον καιρό της – και όχι μέσα από το πρίσμα του κλασικού, με το οποίο θα συναντηθεί δεκαετίες αργότερα.

Για το τέλος, φυλάω ένα μεγάλο μπράβο στη Μίνα Ορφανού, το «τυχερό αστέρι» αυτού του φιλμ, που, χωρίς να γνωρίζει τι θα πει επαγγελματισμός και υποκριτική, γεμίζει την οθόνη με τσαγανό κι ενστικτώδικη παρόρμηση σε αλλεπάλληλες διακυμάνσεις συναισθημάτων, μέχρι τη στιγμή της σύγκρουσης με την ατάκα που ξεστομίζει περί… τυχερού ανθρώπου ο χαρακτήρας του Γιώργου. Λόγια που αποτελούν την καρδιά της Στρέλλας και θα σοκάρουν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στο φιλμ. Το ερώτημα που απευθύνουν είναι βαρύ: υπάρχει τέτοια αγάπη; Ή μήπως να το ξεχάσουμε γιατί… εδώ είναι σινεμά;

Καθημερινή / 17.12.09 ****

από την Μαρία Κατσουνάκη

Η εγκωμιαστική υποδοχή της «Στρέλλας» από τον διεθνή Τύπο (τόσο στο Βερολίνο όσο και στο Παρίσι) σημαίνει, κατ’ αρχάς, ότι το θέμα της «διαβάζεται» από ένα κοινό εκτός συνόρων. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για άλλη μια εσωστρεφή, ελληνοκεντρική παραγωγή. Πολύτιμη κατάκτηση, όχι μόνο θεματική και αισθητική αλλά και κοινωνική. Ο Πάνος Κούτρας χειρίζεται μια ιστορία με υψηλό βαθμό ρίσκου. Ταινία με ηρωίδα τρανσέξουαλ πολύ εύκολα γλιστράει στη γραφικότητα και στα καλιαρντά. Ο σκηνοθέτης όμως έχει ανοιχτό μέτωπο με τα «στερεότυπα». Τα μάχεται είτε ευθέως («Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά») είτε εκμεταλλευόμενος την πρωτογενή ύλη τους (όπως στην «Αληθινή ζωή»). Στη «Στρέλλα» η πρόκληση πολλαπλασιάζεται: η σχέση που αποκαλύπτεται ανάμεσα στον 48χρονο άντρα, αποφυλακισμένο ύστερα από 15 χρόνια εγκλεισμού για φόνο, και τη νέα και όμορφη τρανσέξουαλ πόρνη, θα μπορούσε να καταλήξει σε φτηνό, επιθετικά κιτς, μελό. Ο Πάνος Κούτρας απογειώνει το θέμα του ήσυχα, αναίμακτα, με τρυφερότητα, γλυκύτητα και ανθρωπιά. Δεν βγάζει δεκάρικους κοινωνικής ένταξης, εκθέτει την αμηχανία, την εσωτερική σύγκρουση, τον θυμό, την αλήθεια και το ψέμα, την πραγματικότητα και τις ψευδαισθήσεις, μιας συνθήκης ζωής που ούτε τόσο σαφής είναι ούτε αυτονόητη. Εντάσσει τον κόσμο που καταγράφει σε μια κανονικότητα, με μόνο εργαλείο την αποδοχή της δικής του ταυτότητας, της καθημερινότητας, των επιθυμιών και αναγκών του. «Συμβαίνει κι αυτό», μοιάζει να λέει. Χωρίς ενοχή, χωρίς πάθος ή φόβο. Με οικονομία και άνεση. Και μια ευπρόσδεκτη «παιδικότητα». Ενας σκίουρος – καρτούν, που κινείται ανάμεσα στο γλυκερό και παραμυθένιο του Ντίσνεϊ και το σκοτεινό, μακάβριο χιούμορ του Τιμ Μπάρτον, «σχολιάζει» τα δρώμενα.

Η «Στρέλλα» δεν εστιάζει πάνω στο αλλόκοτο ή το γκροτέσκο. Οι ήρωές του παλεύουν, μάχονται και ηττώνται, αναζητούν την αμφιλεγόμενη αλλά και καθησυχαστική σύμβαση μιας οικογενειακής ατμόσφαιρας, παραμονή Πρωτοχρονιάς.

Τον σεβασμό στους χαρακτήρες δεν επιβάλλει μόνο η σκηνοθεσία. Εμπνέουν και οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές με υποδειγματικές ερμηνείες. Τόσο από την ερασιτέχνη Στρέλλα Μίνα Ορφανού όσο και από τον περισσότερο δοκιμασμένο κινηματογραφικά Γιάννη Κοκιασμένο.

Down Town/ 17.12.09 ***1/2

από τον Παναγιώτη Τιμογιαννάκη

Μια από τις καλύτερες πρόσφατες Ελληνικές ταινίες

Το θέμα: Ο Γιώργος είναι σε ηλικία που πλησιάζει τα 50 και μόλις έχει αποφυλακιστεί ύστερα από δεκαπέντε χρόνια εγκλεισμού για ένα φόνο που διέπραξε υπό περίεργες συνθή­κες. Το μόνο που θέλει τώρα που βγαίνει από τη φυλακή είναι να βρει το γιο του, τον Λεωνίδα, που έχει να τον δει δεκαπέντε χρόνια. Σε ένα φτηνό ξενοδοχείο της Ομόνοιας, όπου κατα­λήγει για να περάσει την πρώτη βραδιά της αποφυλάκισης, θα γνωρίσει μια πόρνη, μια τρανσέξουαλ. Ο έρωτας θα χτυπήσει την πόρτα του παρά τις αντιξοότητες. Κι από κει θα αρχίσει να ξετυλίγει το κουβάρι της δικής του μπλεγμένης ζωής…

Το φιλμ: Αν η λέξη «μπράβο» αρκεί, θα τη χρησιμοποιήσω απευθυνόμενος στον Πάνο Κούτρα. Η Στρέλλα είναι από τις καλύτερες ταινίες της ελληνικής παραγωγής και ο Κούτρας δεν κωλώνει πουθενά. Ούτε στην αφήγηση της ιστορίας ού­τε στην κλιμάκωση ούτε στην πρόκληση ούτε στο μελό ούτε ακόμα και στο happy end. Τόσο κατέχει αυτό που κάνει, ώστε να επιβάλλεται στους δήθεν, αν κι έχουν τον τρόπο να τον πο­λεμήσουν ή να τον αποκλείσουν. Το σενάριο είναι από τα ελά­χιστα καλά του ελληνικού σινεμά, οι ερμηνευτές του αξίζουν συγχαρητήρια: Ο πρωταγωνιστής που παίζει τον Γιώργο, ο Γιάννης Κοκιασμένος, η Στρέλλα-Μίνα Ορφανού με την αλήθεια της και την κινηματογραφικότητά της, η Μπέτυ Βα­καλίδου στη σκηνή του θανάτου είναι έξοχη. Και όλα τα παι­διά που παίζουν τους άλλους ρόλους, αλλά δεν έχω το χώρο να τους αναφέρω. Επιπλέον δεν μου αρέσουν και οι κατάλο­γοι. Τη συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όσους δεν έχουν μικροα­στικές αναστολές. Κι αυτοί, όμως, με την ταινία θα βρουν τον πιο ανώδυνο τρόπο για να αρχίσουν να τις ξεπερνάνε, αν και ξέρω ότι δεν είναι τόσο εύκολο ειδικά σε ένα λαό που ενίοτε υποκρίνεται.

Ελευθεροτυπία/ 17.12.09 ***

από τον Νίνο Φενέκ Μικελίδη

Ελλάδα, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Πάνος Χ. Κούτρας. Σενάριο: Κούτρας & Παναγιώτης Ευαγγελίδης. Ηθοποιοί: Μίνα Ορφανού, Γιάννης Κοκιασμένος, Μίνως Θεοχάρης, Ακης Ιωάννου. 113′

***

Η σχέση ενός άντρα με μια τρανσέξουαλ οδηγεί σε απρόβλεπτες καταστάσεις, σε μια χαμηλού κόστους ταινία δοσμένη με ρεαλισμό, ειλικρίνεια και φρέσκια κινηματογραφική ματιά.

Από τις πιο πρωτότυπες, δοσμένες με φρεσκάδα και ρεαλισμό, ελληνικές ταινίες της χρονιάς, είναι αυτή, η «Στρέλλα» του Πάνου Χ. Κούτρα, που πρωτοείδαμε στο φεστιβάλ Βερολίνου. Δείγμα της στενοκεφαλιάς των υπευθύνων του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου που, ενώ συμμετέχουν και σε άθλιες, εμπορικές δήθεν παραγωγές, απέρριψαν την ταινία, έτρεξαν όμως, εκ των υστέρων, να εκμεταλλευτούν την επιτυχία της!

Ο Κούτρας («Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά») αντλεί μερικά από τα στοιχεία της ιστορίας του, από την αρχαία τραγωδία, εντάσσοντάς τα, με δεξιοτεχνία, στην όλη πλοκή. Στο επίκεντρο, η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον Γιώργο (Γιάννης Κοκιασμένος), έναν άντρα που μόλις αποφυλακίζεται έχοντας εκτίσει ποινή για δολοφονία, και τη Στρέλλα (Μίνα Ορφανού), μια νεαρή transsexual πόρνη, την οποία ο Γιώργος ερωτεύεται. Ο σκηνοθέτης καταγράφει το πορτρέτο της Στρέλλας με λεπτομέρεια, χιούμορ και ευπρόσδεκτες ανατροπές μέχρι το αποκαλυπτικό (επηρεασμένο, θα έλεγα, από τον Μπουνιουέλ) φινάλε της χαρούμενης βέβηλης οικογένειας.

Υπάρχουν στην ταινία κάποιες επαναλήψεις και ορισμένα κλισέ, μαζί και άνισες ερμηνείες, συνολικά όμως πρόκειται για μια δουλειά φτιαγμένη με αγάπη, λεπτομέρεια και φρεσκάδα -κάτι που λείπει από πολλές άλλες ταινίες- που καταγράφει με συμπάθεια και ειλικρίνεια τον περιθωριακό κόσμο των τραβεστί, με συχνά θαυμάσιες σκηνές, όπως εκείνες των τραβεστί που μιμούνται διάφορες σταρ (από τη Μελίνα Μερκούρη και τη Σερ μέχρι τη Μαρία Κάλλας) και με καλύτερη τη σκηνή με το μεγάλης διάρκειας τράβελινγκ της Στρέλλας στους δρόμους της Αθήνας και με μουσική υπόκρουση άρια που τραγουδά η Κάλλας. Στις πολύ καλές ερμηνείες εκείνη της Μίνας Ορφανού που δίνει στη Στρέλλα της μια πηγαία δύναμη και ζεστασιά.